پردۀ ِ پندار

تقصیر من نبود

تا به حال گزارش های سالیانه را خوانده ای ؟ گزارش هایی که توجه خاصی به نظرات مدیر عامل دارد؟ حیف شد، چرا که در این صورت می توانستی نمونه های بی شماری از این خطا را، که همۀ ما در یک برهه از زندگی گرفتار آن می شویم، مشاهده کنی مثلا وقتی یک شرکت سال فوق العاده ای را پشت سرگذاشته،مدیر عامل نمونه هایی از مشارکت ضروری خود را در فعالیت ها نام می برد،تصمیم های استثنایی،تلاش خستگی ناپذیر و به کار گیری یک فرهنگ کاری پویا. اما وقتی شرکت سال ناامید کننده ای را گذرنده، ما بیشتر دربارۀ دیگر عوامل اثرگذار خواهیم خواند؛ بداقبالی در تغییر ارزش پول،مداخلۀ دولتی، فعالیت های مخرب چینی ها،تعرفه نامشخص،کاهش اعتماد مشتریان و... به بیان مختصر، موفقیت را به خود نسبت می دهیم و شکست را به عوامل بیرونی. این همان «خطای خدمت به خود است».

حتی اگر تا به حال این عبارت را نشینده باشی هم قطعاً از دوره دبیرستان با خطای خدمت به خود آشنا شده ای .وقتی نمره عالی می گرفتی، تنها عامل آن خودت بودی. این نمرۀ خوب نشان دهندۀ هوش،پشتکار و مهارت تو بود. اگر خراب می کردی چطور؟ آن موقع مشکل از امتحان و معلم بود.

در حال حاضر احتمالا بازار بورس جای نمره را گرفته. اگر سود کنی خودت را تشویق می کنی ولی اگر تراز مالی منفی شود، مشکل فقط و فقط از «بازار» یا حتی یک مشاور اقتصادی کم عقل است. نویسنده ها هم بعضی وقت ها کاملا تحت تاثیر خطای خدمت به خود هستند، اگر رمان جدیدش مثل موشک به صدر جدول پرفروش برسد برای خود دست می زند. قطعا این بهترین کتابی است که نوشته ! اما اگر تحت الشعاع دیگر کتاب ها تازه قرار بگیرد به این خاطر بوده که خوانندگان قدر ِ ادبیات خوب را نمی دانند و آن را نمی فهمند.اگر منتقدان رمان را بکوبند، صرفاً از روی حسادت است.

محققان برای بررسی این خطا یک آزمون شخصیت شناسی طراحی کردند و بعد به صورت اتفاقی به شرکت کنندگان نمرات خوب و بد دادند. کسانی که نمرۀ بالایی گرفته بودند این آزمون را معقول و منطقی ارزیابی کردند و کسانی که امتیاز پائینی داشتندمی گفتند این امتحان کاملا بی ارزش بوده. ولی چرا ما موفقیت را به مهارت های خود نسبت می دهیم و شکست را به عوامل دیگر ؟ نظریه های بسیاری در این باره وجود دارد. ساده ترین توضیح احتمالا همین است ؛ حس خوبی به ما دست می دهد. به علاوه ضرر عمده ای هم ندارد.چرا که اگر داشت، تکامل، آن را در طول صدها هزار سال گذشته از میان می برد.اما آگاه باش ! در دنیای جدید، خطای خدمت به خود، با ریسک های پنهانی که دارد، می تواند سریعاً منجر به فاجعه شود. ریچارد فولد که به خود لقب «ارباب جهان» را داده بود، احتمالاهمین خطا را می کرد . او مدیر عامل قدرتمند بنگاه سرمایه گذاری برادران لمن بود تا این که در سال 2008 ورشکست شد. اگر او هنوز خود را «ارباب جهان» صدا بزند و انفعال دولت را مسبب تعطیلی بانک خود بداند برای من تعجبی ندارد.

در ساختمانی که من زندگی می کنم ،پنج دانشجو در یک آپارتمان ساکن اند. هر از چندی ، انها را در اسانسور می بینم ، یکبار تصمیم گرفتم جداگانه از ان ها بپرسم هر کدام هر چند وقت یک بار زباله ها را بیرون می برد. یکی گفت از هر دو نوبت یک دفعه ، یکی دیگر گفت از هر سه نوبت یک بار . نفر سوم که داشت به خاطر پاره شدن کیسۀ زباله اش فحش می داد، فکر می کرد تقریباً تمام دفعات او زباله را بیرون می برد، مثلا نود درصد موارد.مجموع جواب این دانشجوها باید صددرصد می شد ولی آن ها به رقم شگفت انگیز 320درصد دست یافتند! هر پنج نفر ان ها نقش خود را بیش از مقدار واقعی تخمین می زدند. آن ها هیچ تفاوتی با اغلب ما ندارند. در بین زن و شوهرها نیز چنین اتفاقی می افتد، نشان داده شده که هم مردان و هم زنان نقش خود را در سلامت زندگی زناشویی بیش از حد تقریب می زنند. هر کدام تصور می کند نقشش بیش از پنجاه درصد است.

پس چگونه می توان از خطای خدمت به خود در امان بود ؟ ایا دوستانی داری که به تو حقیقت را بدون هیچ کم و کاستی بگویند؟ اگر چنین است بسیار خوش شانسی . اگر نه، حداقل یک دشمن داری؟ خوب است او را به یک قهوه دعوت کنی و نظر صادقانه اش دربارۀ نقاط قدرت و ضعف خود بپرسی . مطمئن باش همیشه از این کارت به نیکی یاد خواهی کرد.

منبع : کتا هنر شفاف اندیشیدن