تفاوت ریسک و عدم قطعیت
با برنامه یا الله بختکی
دو جعبه داریم . جعبه الف حاوی صد توپ پنجاه توپ قرمز و پنجاه توپ مشکی است . جعبۀ ب هم صد توپ دارد، اما نمی دانی چندتاشان قرمز است و چندتا مشکی . اگر بدون نگاه کردن یکی از جعبه ها توپی برداری و توپ قرمز بیرون بیاوری ، صد دلار برنده می شوی، کدام جعبه را انتخاب می کنی ؟ الف یا ب ؟ اکثر مردم جعبۀ الف را انتخاب می کنند.بیاید با همین جعبه ها یکبار دیگر بازی کنیم . این دفعه توپ مشکی برداری صد دلار می بری ، الان سراغ کدام جعبه می روی؟ اغلب مردم دوباره جعبه الف را انتخاب می کنند. اما این عمل با منطق سازگار نیست. در دور اول فرض کردی جعبۀ ب توپ قرمز کمتر (و توپ مشکی بیشتری) داردو بنابرین به لحاظ منطقی باید این بار جعبه ب را انتخاب کنی . اما اینجا پای منطق در میان نیست بلکه با آمار واحتمال تصمیم گرفته می شود.
بنابر این منطق ، ریسک و عدم قطعیت (ابهام) هر کدام کاربرد خاص خود را دارد. ریسک یعنی این که احتمالات معلوم اند. عدم قطعیت یعنی احتمالات نامعلوم اند. با ریسک می توان محاسباتی را انجام داد ولی با عدم قطعیت نمی توانی . دانش قدیمی ریسک اکنون آمار نامیده می شود .
ریسک و عدم قطعیت هر کدام حوزه عمل خاص خود را دارد . تفاوت عمده شان در قابل برنامه ریزی بودن و قابل پیش بینی بودن ریسک ، بر خلاف عدم قطعیت است .
برداشتی از کتاب هنر شفاف اندیشیدن
